BENDAHARA KESULTANAN MELAKA

Bendahara Melaka merupakan satu jawatan pemeritahan zaman Kesultanan Melayu Melaka yang hampir sama taraf dengan Perdana Menteri kini. Bendahara merupakan ketua semua pembsar Melaka dan ketua kerajaan yang membuatkan jawatan ini kedua terpenting selepas raja Melaka. Bendahara diberikan kuasa untuk menjaga keselamatan Melaka secara keseluruhannya.

Selain itu, bendahara turut menjalankan undang-undang Melaka yang terdiri daripada Hukum Kanun Melaka dan Undang-undang Laut Melaka. Hal ini membuatkan bendahara turut berperanan sebagai hakim dan mempunyai mahkamah sendiri yang dinamakan Balai Bendahara. Kuasa kehakiman bendara meliputi semua kes jenayah kecuali hukuman bunuh yang hanya boleh dilaksanaan oleh raja.

Bendahara turut mempunyai pengaruh yang besar hinggakan perlantikan raja yang baru turut dijalankan oleh bendahara. Sebagai penasihat raja, bendahara bertanggungjawab untuk menjaga hubungan antara Melaka dan negara asing. Bendahara juga harus memasikan kesetiaan rakyat kepada raja Melaka adalah tidak berbelah bahagi dan mengelakkan dari sebarang penderhakaan dan pemberontakan.

Bendahara-Bendahara Melaka

1.Bendahara Seri Wak Raja I, Tun Perpatih Permuka Berjajar, Radin Bagus
2.Bendahara Seri Amar Di Raja, Radin Anum
3.Bendahara Seri Wak Raja II, Tun Perpatih Sedang Bin Tun Perpatih Permuka Berjajar
4.Bendahara Seri Nara Di Raja, Tun Ali Bin Raja Benua Kaling Mani Purindam
5.Bendahara Seri Paduka Raja, Tun Perak Bin Tun Perpatih Sedang
6.Tun Perpatih Putih Bin Tun Perpatih Sedang
7.Bendahara Seri Tun Mutahir Bin Tun Ali
8.Bendahara Seri Paduka Tuan, "Bendahara Tepok"

TUN ALI

Bendahara Seri Nara Di Raja bin Raja Benua Kaling Mani Purindam adalah Bendahara Melaka yang ke-4. Beliau merupakan anak kepada Baginda Mani Purindam, orang kaya dari India dan Tun Rana Sandari Tun Perpatih Besar. Beliau telah meninggal dunia pada pada tahun 1456 dan digantikan oleh Bendahara Tun Perak.

Sebelum menjadi bendahara, Tun Ali pernah menjadi Penghulu Bendahari kepada Sultan Muhammad Syah. Selepas isteri pertamanya meninggal, beliau telah berkahwin dengan Tun Kudu Tun Perpatih Sedang, yang sengajakan diceraikan untuknya oleh Sultan Muzaffar Syah (Raja Kassim). Salah seorang anaknya dengan Tun Kudu, Tun Mutahir turut dilantik sebagai bendahara.

TUN PERAK

Bendahara Seri Paduka Raja Tun Perak bin Tun Perpatih Sedang (Meninggal 1498) ialah Bendahara Melaka yang ke-5, adalah Bendahara yang termasyhur antara semua bendahara Melaka. Pangkat ini yang membawa gelaran "Bendahara Paduka Raja" dalam Kesultanan Melayu Melaka adalah setanding dengan Perdana Menteri moden. Tun Perak, bersama-sama dengan Aria Gajah Mada dari Majapahit, dan Raja Kenayan dari Pasai, telah dianggap sebagai tiga orang pentadbir yang teragung di alam Melayu pada abad ke-15.

Tun Perak ialah anak Bendahara Seri Wak Raja dan beliau telah menjadi Penghulu Kelang dari tahun 1445 ketika berlangsungnya permusuhan antara kerajaan Siam dan Melaka. Maka, Tun Perak diperintahkan untuk datang ke Melaka bersama-sama orang Kelang yang lain, lelaki mahupun perempuan. Tindakan Tun Perak membawa sekali golongan perempuan menimbulkan persoalan pada Sultan Muzaffar Syah kerana mereka dikehendaki berperang. Tun Perak memberi alasan bahawa kedatangan perempuan adalah supaya lelaki akan berperang lebih bersungguh-sungguh untuk melindungi anak dan isteri mereka.
Setelah menewaskan percubaan Siam untuk menakluk Melaka pada tahun 1446, beliau dilantik oleh baginda Sultan Muzaffar Syah sebagai Bentara.

BENDAHARA PEMBINA EMPAYAR

Setelah Tun Perak menjadi Bentara, beliau tidak digemari oleh Tun Ali, iaitu Bendahara ketika itu. Tun Ali yang berketurunan Tamil ketika itu sudahpun lanjut usianya. Perkara tersebut mengkhuatirkan sultan yang hendak melantik Tun Perak sebagai pengganti Tun Ali. Disebabkan risau dengan perbalahan antara pembesar yang memungkinkan kejatuhan pentadbiran negara, baginda mengahwinkan Tun Ali dengan Tun Kudu Tun Perpatih Sedang, iaitu kakak kepada Tun Perak dan isteri baginda sendiri. Baginda yang sanggup menceraikan Tun Kudu menerima keputusan yang dijangkakan bahawa Tun Ali sudahpun berbaik dengan Tun Perak.

Kemudian, baginda melantik Tun Perak sebagai Bendahara yang bergelar Paduka Raja pada tahun 1456 sementara Tun Ali, Bendahara keempat, diantik sebagai Penghulu Bendahari dengan gelaran Seri Nara Diraja.

Ketika Tun Perak menjawat jawatan Bendahara, beliau telah menakluk negeri-negeri di pantai Selat Melaka seperti Rokan, Siak, Kampar dan Inderagiri di pulau Sumatera serta Johor, Pahang, Kelantan, Terengganu dan Perak yang menjadikan semua negeri ini sebagai jajahan takluk Melaka manakala Kedah pula menjadi negeri naungan Melaka. Dengan ini, Melaka telah menjadi sebuah empayar yang besar. Tidak kurang juga bagi aspek lain apabila Melaka membangun sehingga mencapai kekuatan dari segi politik, sosial, dan ekonominya. Kepesatan pembangunan di Melaka telah menarik banyak pedagang asing dari China, India, Timur Tengah, serta negara-negara jiran yang lain.

PELANTIK RAJA

Sebagai Bendahara Melaka yang berpengaruh, Tun Perak mempunyai kuasa untuk melantik raja Melaka. Lazimnya, beliau akan memilih raja yang mempunyai perkaitan persaudaraan dengannya. Sebaga contoh, Sultan Alauddin Riayat Syah yang dilantik beliau merupakan anak saudara beliau.

Tun Perak juga telah meletakkan Raja Muhammad, putera sulung Sultan Perak menjadi Raja Pahang tetapi bukan sebagai Raja Melaka. Keputusan itu dibuat berikutan peristiwa Raja Muhammad membunuh Tun Besar, anak Tun Perak dalam satu permainan sepak raga.

Sultan Alaudin Riayat Syah pula mangkat pada 1488 dan lazimnya, putera sulung baginda, Raja Menawar akan dilantik sebagai raja tetap baginda hanya dilantik sebagai Raja Kampar manakala putera Sultan Alaudin yang lebih muda yang juga merupakan cucu Tun Perak iaitu Raja Mahmud, telah dilantik sebagai Sultan Mahmud.
Beliau meninggal dunia pada tahun 1498 ketika pemerintahan Sultan Mahmud Syah setelah bernaung di bawaah empat pemerintahan sultan iaitu Sultan Muzaffar Syah, Sultan Mansur Syah, Sultan Alauddin Riayat Syah dan Sultan Mahmud Syah. Setelah kematian beliau, baginda sultan melantik Tun Perpatih Putih, adik Tun Perak sebagai Bendahara Melaka yang ke-6.

TUN PERPATIH PUTIH

Tun Perpatih Putih bin Tun Perpatih Sedang ialah adik Tun Perak serta bendahara Melaka kepada Sultan Mahmud Shah (1488 - 1511).

Apabila Sultan Mansur Shah (1456 - 1477) hendak menjalin hubungan diplomatik dengan China, baginda menghantar Tun Perpatih Putih sebagai utusannya, dengan sepucuk surat untuk Maharaja Jingtai. Tun Perpatih berjaya menarik hati Maharaja China dengan kemasyhuran dan ketersergaman Kesultanan Melaka sehingga Maharaja tersebut menghadiahi puterinya, Hang Li Po, untuk dijadikan isteri Sultan.

Selepas Bendahara Paduka Tun Perak meninggal dunia pada tahun 1498, Sultan Mahmud Shah melantik Tun Perpatih Putih sebagai bendahara Melaka yang baru dan kemudiannya dikenali sebagai Bendahara Putih.

Apabila Bendahara Tun Perpatih Putih meninggal dunia, Sultan Mahmud melantik Tun Mutahir Temenggung Seri Maharaja, anak Tun Ali, sebagai bendahara Melaka.

TUN MUTAHIR

Bendahara Seri Tun Mutahir bin Tun Ali, atau terkenal dengan gelaran Temenggung Seri Maharaja, merupakan Bendahara Melaka ke-7. Beliau dilantik menjadi bendahara selepas kematian bapa saudaranya Tun Perpatih Putih. Bapanya ialah Tun Ali manakala ibunya Tun Kudu. Datuknya sebelah bapa, Baginda Mani Purindan adalah seorang India-Muslim.

Sebelum menjadi bendahara, Tun Mutahir merupakan Temenggung Melaka. Beliau kemudian dilantik menjadi Bendahara oleh Sultan Mahmud Syah, manakala anaknya Tun Hasan menggantikannya sebagai temenggung.

Perlantikan Tun Mutahir sebagai Bendahara Melaka menimbulkan semula persaingan antara orang Melayu dengan orang India-Muslim untuk mendapatkan pengaruh. Persaingan ini berpunca daripada amalan pilih kasih dalam pentadbirannya. Sebagai contoh, konflik perebutan pengaruh antara Laksamana Khoja Hassan dengan Tun Mutahir dan peristiwa Raja Mendeliar yang memfitnah Tun Mutahir cuba mengatasi kekayaan sultan. Ini menyebabkan sultan telah membunuh Tun Mutahir dan ahli keluarganya tanpa usul periksa. Kesannya rakyat berpecah belah dan rakyat tidak bersatu padu. Keadaan ini telah menjejaskan keutuhan kerajaan serta kegiatan perdagangan di Melaka.

Sumber: http://ku-alam.blogspot.com/